آقای فرماندار! با سیاست هندوانه‌ای نمی‌توان گندم کشور را نجات داد
به قلم: فاطمه ملایی/سردبیر
حسین رضایی فرماندار رفسنجان در همایش روز صنعت و معدن در اظهاراتی عجیب ادعا کرد: «در کاشت هندوانه آب زیادی مصرف نمی‌شود و می‌توان به جای گندم، هندوانه کاشت و هندوانه را صادر کرد و گندم خریداری کرد. اگر ۱۳ و نیم میلیون تن هندوانه را روی کشتی معامله پایاپای کنیم، ۱۵ میلیون تن گندم به ما می‌دهند که حدود ۲۳ میلیارد مترمکعب آب صرفه‌جویی می‌شود.»
به گزارش پایگاه خبری شایوردنیوز/یادداشت/آقای فرماندار بر فرض این‌که هندوانه اصلا آب‌بر نیست، اما مطمئن هستید که بر روی کشتی به جای هندوانه، محموله‌های گندم را به ما خواهند فروخت؟
روسیه و اوکراین تقریبا یک سوم صادرات جهانی گندم را تأمین می‌کنند که با ادامه جنگ بین این دو کشور و خشکسالی در برخی از نقاط جهان وضعیت گندم جهان بهم ریخته است و چشم‌اندازی برای بهبود آن نیست و میزان صادرات گندم از اوکراین و روسیه به کمترین حجم ممکن طی مدت ۱۰ سال گذشته رسیده و قیمت گندم به بالاترین سطح خود از سال ۲۰۰۸ به دلیل کمبود این محصول استراتژیک جهانی رسیده است. آرژانتین به عنوان بزرگترین صادرکننده گندم به دنبال حفظ منابع گندم و غلات خود است تا غلات را در داخل استفاده کند و دیگر رغبتی برای صادرات غلات ندارد. برخی دیگر از کشورهای صادرکننده از جمله هند که دومین کشور تولید‌کننده گندم است تا حدودی صادرات این محصول را متوقف کرده است. بنا بر گزارش سازمان جهانی غذا «FAO» تاکنون ۲۵ کشور بر صادرات غلات قیود سختگیرانه‌ای وضع کرده‌اند که بیش از هشت در‌صد تجارت جهانی غذا را تشکیل می‌دهند.
چین بزرگترین واردکننده گندم از زمان جنگ روسیه و اوکراین به سرعت اقدام به پیش خرید گندم، ذرت و دانه سویا کرده است. لبنان، ترکیه، سوریه، مصر و….با کاهش شدید واردات گندم روبرو هستند و اوضاع در این کشورها بدتر خواهد شد، زیرا کمتر کشوری حاضر است گندم بفروشد. حتی اروپا و آمریکا نیز با مشکل مواجه هستند. تضعیف اوکراین که بیشتر تهدید «سبد نان اروپا» نامیده می‌شود، غرب را بیش از پیش برای تأمین مواد غذایی استراتژیک به هراس انداخته است. هر چند با ابتکار ترکیه یک «مرکز هماهنگی مشترک» با مشارکت سازمان ملل با هدف انتقال ایمن غلات تولیدی اوکراین در استانبول ایجاد شده است اما نیمی از این غلات به اروپا می‌رود.
کمبود گندم را می‌توان آشکارا مشاهده کرد که در دو سه سال اخیر قیمت انواع محصولات و فراورده‌های وابسته به گندم به مانند انواع کیک، بیسکویت، ماکارونی، شیربنی، نان فانتزی و….. در داخل کشور به یکباره چند برابر افزایش پیدا کرده است.
اما آیا با ادعای فرماندار رفسنجان می‌توان با کاشت هندوانه ارزآوری داشت و گندم خرید و شکم مردم را سیر کرد!؟
با این‌که ایران در محصول هندوانه جزء پنج صادرکننده اول دنیا محسوب می‌شود اما صادرات هندوانه صرفه اقتصادی ندارد که با صادرات ۵ کامیون هندوانه حدود ۲۰ هزارمتر مکعب آب از مرزها خارج می‌شود با این‌که از هندوانه عوارض صادرات آب مجازی دریافت می‌شود اما درآمد صادراتی آن هیچ‌گونه سنخیتی در برابر این حجم از آب مصرفی ندارد.
کشوری به مانند ترکیه که جزء صادرکنندگان اول دنیا در محصول هندوانه است، اما صادرات هندوانه را محدود کرده و غلات را کشت می‌کند و کشورهایی همچون عراق، ترکیه، عمان و…در فصل برداشت هندوانه واردات این محصول را از ایران به کشورهایشان ممنوع می‌کنند.
کارشناسان و مدیران سازمان جهاد کشاورزی معتقدند که با صادرات هندوانه نه‌تنها سود و ارز چندانی نصیب کشور نمی‌شود، بلکه آب مجازی صادر شده و یارانه هم به مصرف‌کننده خارجی پرداخت می‌شود. با این حساب کشورها باید به فکر تولید محصولات استراتژیک به مانند گندم و دیگر غلات باشند، حتی اگر این محصولات آب‌بر هستند و قیمت محصولات استراتژیک بیش از قیمت جهانی باشد، بایستی امنیت غذایی را مدنظر داشت و نباید با این معادلات نسبت به تضعیف تولید داخلی گام برداشت. تا جایی که حتی کاشت هندوانه هم در برخی از شهرهای کشور کاهش یافته و گندم، جو، گلرنگ، کلزا جایگزین این محصول شده‌اند.
رهبر انقلاب با اشاره به رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی بارها تأکید کرده‌اند: «کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرّت، خوراک دام و دانه‌های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم دست پیدا کند. دستیابی به این هدف با توجه به وسعت سرزمینی و فراوانی دشت‌های حاصلخیز در کشور ممکن است، اما متأسفانه بخش کشاورزی جزو وابسته‌ترین بخش‌های کشور به واردات است که این وضع حتماً باید تعدیل شود.»
کمبود گندم هشداریست برای سیاستمداران و کارشناسان حوزه کشاورزی که کشت یک کالای استراتژیک را اولویت قرار دهند، نه این‌که بعضی از مسئولان به مانند فرماندار رفسنجان که خود کارشناس کشاورزیست و به اهمیت کشت گندم به عنوان یک کالای استراتژیک واقف است، کشاورزان را به سمت و سوی طرح‌های غیرکارشناسانه سوق دهد و کاشت یک کالای غیراستراتژیک به مانند هندوانه را تجویز کند که جای نان را نخواهد گرفت و کشور را به سمت وابستگی بیشتر سوق می‌دهد!
