اگر بگذارند نفس‌های پسته در رفسنجان جان می‌گیرد/دولت «صنعت پسته» را به حال خود رها کرده است
بزرگترین رویداد اقتصادی رفسنجان امسال به علت دیررسیدن پسته (کال بودن پسته) یک هفته دیرتر شروع شد و از اواسط شهریورماه جنب و جوش و تلاش کشاورزان برای برداشت دست‌رنج یک ساله شان آغاز شد تا این دست‌رنج، نویدبخش رزق و روزی حلال آن‌ها و کارگران در طی سال باشد. هر چند خبرهای نه چندان خوشایندی از برداشت پسته به گوش می رسد، و محصول امسال دچار خسارت بی‌سابقه ای شده است اما کشاورزان به روزها و فرداهای بهتری امید دارند، زیرا پسته کاران از این روزهای سخت بسیار دیده اند.
شایوردنیوز_گزارش/ فاطمه ملایی/اما امسال زودتر از سال های گذشته فصل برداشت پسته به پایان خواهد رسید و پیش بینی می شود تا ده روز آینده محصول پسته از تمامی باغات رفسنجان برداشت خواهد شد و نسبت به سال های گذشته که تا اواسط آبان ماه در بعضی از مناطق رفسنجان برداشت پسته ادامه داشت اما امسال اواسط مهرماه به علت کمی محصول پسته، این رویداد اقتصادی به کار خود پایان می دهد و کشاورزان دست رنج یک ساله خود را روانه بازار خواهند کرد.
در حالی که هنوز فصل برداشت پسته به پایان نرسیده و بازار خرید و فروش پسته گرم نشده و صادرات و داد و ستد با طرف های خارجی رونق نگرفته است اما کشاورزان و پسته کاران از همان ابتدا که جوانه های پسته بر روی شاخه های درختان نمایان می شوند، نگران خرج و مخارج و اصلاح و تغذیه باغات، فروش و عرضه پسته در بازار هستند.
دولت تسهیلات کشاورزی را به موقع بدهد تا کارگران آسیب نبینند
امید ناصری کشاورز نمونه کشور که در هر هکتار ده تا دوازده تن پسته برداشت کرده است از مشکلات باغداران و کشاورزان می گوید: امسال به دلیل تغییرات جوی، سرمازدگی و گرمازدگی محصول قابل توجهی نداشتیم و امسال پوکی بی سابقه ای هم داریم که به عوامل جوی برمی گردد و جوانه های سال آینده بعضی از ارقام پسته هم به علت گرمازدگی فروردین ماه از بین رفته است. دو سال پی در پی رفسنجان پسته ندارد و مسئولین شهرستان و نماینده باید هماهنگی کنند تا به کشاورزان کمک شود و در بحث بیمه به کشاورزان کمک کرده و خسارت باغات را کامل، سریع و به موقع بدهند و همچنین با اعطای تسهیلات و وام های کشاورزی در این شرایط بحرانی به باغداران و پسته کاران کمک کرده تا کشاورزان بتوانند در زمان معین باغات را کوددهی، اصلاح و تعمیر کنند و آبیاری باغات هم متوقف نشود تا محصول آینده بیش از این خسارت نبیند.
ناصری به وضعیت کارگران در حوزه کشاورزی اشاره می کند، که با کاهش محصول پسته، زندگی شان تحت تاثیر قرار می گیرد، و اضافه می کند: امسال بدلیل کمبود پسته و پایین بودن درآمدها باید به باغداران کمک کرد و تسهیلات را به موقع پرداخت کرد تا نیروی کارگری بیش از این ریزش نداشته باشد و کشاورزان بتوانند کارگران را حفظ کنند تا بیش از این معضلات اجتماعی اتفاق نیافتد. اگر کارگر بیکار شود بالطبع مواردی مانند سرقت، طلاق، بیکاری و… افزایش پیدا می کند. عملیات پسته کاری یک هرم است که ما تنها رأس هرم را می بینیم و بایستی تمامی جوانب را بررسی کرد.
خاموشی موتورپمپ‌ها، درختان را به کام مرگ می فرستد
این پسته کار موفق به خاموشی موتور پمپ ها در بازه زمانی مشخصی در فصول سال اشاره می کند و این خاموشی ها را به ضرر و زیان کشاورز می داند و اینکه به علت اقلیم و شرایط آب و هوایی و کیفیت آب رفسنجان، باغات دچار خسارات جبران ناپذیری می شوند و در ادامه عنوان می کند: به طور نمونه یک موتور پمپ آبکشی که ۱۷۰ هکتار زمین زیر کشت پسته را آبیاری می کند، از بالا دستور رسیده که ۲۵ درصد آب این موتور آبکشی باید کم شود، در خردادماه آب باغات را قطع کردند، زمانی که باغ به آب نیاز مبرم دارد. شاید گفته شود که اداره آبیاری به قانون عمل کرده و میزان آب باغات را باید کاهش دهد. باید به مسئولان رده بالای کشوری خرده گرفت که چنین قوانینی اعمال می کنند و آبی که ای سی آن ۱۳ هزار است و شوری بالایی دارد، شوری آب را در نظر نمی گیرند و آب تلمبه های آبکشی را به مدت معینی در زمستان قطع می کنند، این برای باغات پسته مرگ است، به مانند بیماری که در بیمارستان بستری است که شما اکسیژن بیمار را قطع کنید. در طبس جلوی این حق النظاره آب گرفته شد. آب را بر روی کشاورزی می بندند و اگر معدن و صنعتی در این نزدیکی باشد، آب را به معدن می دهند. یک قانون جامع در مجلس در حال بررسی است که اگر این قانون تصویب شود باید کشاورزی را بوسید و کنار گذاشت.
وی اضافه می کند: کشاورزی هسته مرکزی شهرستان رفسنجان است، پسته ثروت رفسنجان است. اگر در رفسنجان پسته نباشد، صنعت نیست، کاسبی و رونق بازار نیست، محصولات کارخانه ها هم به فروش نمی رود. هر فردی و مسئول، نماینده، استاندار، فرماندار و…که به کشاورزی بی توجهی کرد، شکست خورد.
ناصری بیان می کند: پدرم کشاورز بود و با شتر و الاغ خاک آوردند و قنات حفر کردند و دانه به دانه پسته کاشتند و این رشته قنات ها صِداق مادربزرگ هایمان بودند، بنده الان مستاجر اداره آبیاری هستم و در خصوص مالکیت قنات ها با مشکل برخوردیم. کشاورز دلسرد می شود، ما هم می توانستیم در تهران آپارتمان بخریم و یا خارج از کشور سرمایه گذاری کنیم.
ارزانی پسته ۵ هزار میلیارد تومان به کشاورزان ضرر وارد کرد
این کشاورز رفسنجانی به قوانین دست و پاگیر صادرات اشاره می کند و می گوید: تعهدات ارزی سبب شده که صادرات روانی نداشته باشیم و همچنین صادرات پسته را زمان بر می کند که تعلل در صادرات پسته سبب می شود که کشاورز ضرر کند. اکثر صادرکنندگان به خاطر این که ضرر نکنند قیمت پسته را پائین تر می خرند که پارسال ۶۰ هزار تن پسته در رفسنحان برداشت شد که کشاورزان رفسنجانی محصولشان را ارزانتر فروختند و بیش از ۵ هزار میلیارد تومان ضرر کردند، و پسته ای که باید هر کیلو ۶ دلار می فروختند اما با قیمت پائین تر، هر کیلو پسته ۴ دلار فروخته شد و سود آن را دلالان و واسطه ها بردند. باید قوانین صادرات روان سازی شود و بعضی از قوانین دست و پاگیر به مانند مجوزهای صادراتی، استانداردسازی، مالیات و… تسهیل شود تا صادرات پسته به موقع وارد بازارهای جهانی شود.
ناصری نوسانات بازار در خصوص قیمت نهاده های کشاورزی را یکی دیگر از مشکلات کشاورزان می داند و عنوان می کند: کشاورزان به هر حال مصرف نهاده های کشاورزی را مدیریت می کنند، سموم و کودهای شیمیایی گران شده است؛ زیرا یک افزایش دلار داشتیم که فشار افزایش قیمت نهاده های کشاورزی بیشتر بر روی کشاورزان است. کودهای ازته جزء نهاده های خدماتی است که بایستی دولت به موقع این کود را توزیع کند تا تغذیه باغات به موقع انجام گیرد.
پسته کاران فقط ۲ دلار سود می برند
دبیر کل انجمن پسته ایران معتقد است که چالش های بسیاری در بخش کشاورزی وجود دارد، اما از صنعت بیشتر حمایت می شود و بخش صنعت سود خالص بیشتری می برد؛ در حالی‌که هر کیلو پسته ۴ دلار هزینه در بر دارد، و کشاورز تنها دو دلار در این میان سود می برد، باید خط سبز وارداتی ایجاد کرد و با واردکنندگان تهاتر انجام گیرد تا پسته صادر شود و کشاورزان آسیب نبینند.
دبیر کل انجمن پسته ایران می گوید: هزینه های برداشت رو به افزایش است و باید مدیریت شود یک کشاورز برای باغبانی، تعمیر باغات، آبیاری و کوددهی در طول سال متحمل هزینه های فراوانی است در حالی که قیمت نهایی این محصول به ضرر کشاورز است.
حسین رضایی از وزارت جهاد کشاورزی درخواست می کند که بر روی محصول پسته وقت بیشتری بگذارد زیرا ۲۷ استان در کشور، پسته کاری شده است و می گوید: در کشور ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار باغ از همه محصولات کشاورزی، زیر کشت رفته است که ۵۰۰ هزار هکتار مربوط به کشت پسته است و وقت گذاشتن بر محصول پسته ارزشمند است.
بخش کشاورزی یک هفتم صنعت یارانه می گیرند
رضایی تصریح می کند: سال ۹۷ یارانه انرژی شامل سوخت، گازوئیل، نفت و … دولت از سوی وزارت نیرو به بخش کشاورزی ۵۰ میلیون بشکه اختصاص یافت، در حالی که این یارانه انرژی به بخش صنعت ۳۸۰میلیون بشکه است و تاکنون هم این سهمیه افزایش نیافته است؛ لذا بهتر است تدابیری اندیشیده شود و سهمیه انرژی بخش کشاورزی افزایش پیدا کند تا بتوانند در زمان هایی از جمله زمان سرمازدگی، باغات خود را از این حادثه حفظ کنند تا محصولشان از بین نرود.
دبیرکل انجمن پسته ایران به جوسازی رسانه های خارجی و افراد سودجو در داخل اشاره می کند و می گوید: متأسفانه بعضی از افراد همسو با شبکه های خارجی و بی بی سی شده اند و می گویند آب در کشاورزی هدر می رود. اما نکات مثبت را مد نظر نمی گیرند، اینکه کارگر بیکار نمی شود. کارآفرینی، ارزآوری و…را نمی بینند.
وی به رقابت شدید در بازارهای بین المللی اشاره کرده و بیان می کند: هزینه های تولید پسته در حال افزایش است و اگر رقیب به بازار بیاید و عرض اندام کند و بازار را در دست بگیرد، بازار صادراتی پسته کشور دچار مشکل خواهد شد.
بازارداری پسته زیرکی می خواهد
رضایی عنوان می کند: امسال حدود ۱۰۰ هزار تن پسته در بازار قابل عرضه است و حفظ بازار زیرکی می خواهد. بازارداری در این شرایط بسیار سخت است. دلسوز بسیار داریم، دلسوزان می گویند باید پسته با قیمت ۲۰ دلار عرضه شود که اصلا امکان ندارد. هر جا نهادهای دولتی در بازار و قیمت پسته دخالت کرده، پسته ضربه خورده است. سال گذشته پیمان سپاری ارزی قیمت پسته را از ۸ دلار به ۶ دلار کاهش داد.
دبیر انجمن پسته ایران با اشاره به برداشت ۲۳۰ هزار تن محصول در سال قبل و صادرات ۲۱۳ هزار تنی از این محصول تا پایان مرداد امسال خاطر نشان می کند: امسال از باغات رفسنجان فقط ۲۰ هزار تن پسته برداشت می شود، ۲۵درصد پسته امسال هم پوک شدا است. محصول و جوانه های سال آینده هم بر اثر تغییرات اقلیمی از بین رفت و امسال حفظ بازار سخت است، که مدیریت و حمایت دولت را می طلبد.
وی می گوید: در باغات رفسنجان در هر هکتاری ۵ هزار متر مکعب آب مصرف می شود که صرفه اقتصادی ندارد؛ گرچه آب کم و ارزشمند است اما بهتر است روش های نوین آبیاری را جهت صرفه جویی در منابع آبی اجراء شود.
پسته ایران که با برند کشورهای دیگری فروخته می شود
پسته یک کالای صادراتی و استراتژیک است و بیش از ۹۵ درصد محصول تولیدی پسته کشور به خارج صادر می شود. می توان گفت پسته جزء چند کالای مهم صادراتی است که ارز قابل توجهی را به کشور وارد می کند، در سال های نه چندان دور پسته جزء دومین کالای صادراتی کشور بود؛ اما در سال های اخیر عواملی به مانند تغییر قوانین صادراتی، پیمان سپاری ارزی و نوسانات دلار و.. به بازار صادراتی پسته ضربه زده است، که همه این عوامل سبب شده که صادرکنندگان به صادرات پسته بی رغبت شده و این کالای صادراتی در بعضی از بازارهای جهانی عرضه نشود و تعدادی از بازار کشورهای هدف از دست برود. هر چند در دو سال گذشته صادرات پسته نسبت به گذشته رشد داشته است و این هم به این علت بوده که پسته پائین تر از نرخ جهانی به بازار عرضه شده است.
یک کشاورز رفسنجانی بیان می کند: در حال حاضر به دلیل تحریم، پسته ایران را خوب نمی‌خرند. واقعیت را بگویم که پسته شهرهای کرمان و رفسنجان را به افغانستان و پاکستان حمل می کنند و در افغانستان به نام آن کشورها صادر می‌شود. حتی نمونه هایی از پسته را به کشورهای عربی برده و به جای پسته آمریکایی می‌فروشند.
این کشاورز با ابراز گلایه از سازمان های دولتی، اضافه می کند: دولت در سال های اخیر نسبت به کشاورزان واقعا کم لطفی می کند و آن ها را به حال خود رها کرده و تنها ارز پسته را می خواهد و به فکر سود، مالیات و تعرفه است.
با عرضه پسته با قیمت پائین عملا باج می دهیم
اکبر حیدری پور صادرکننده و کشاورز رفسنجانی از بروکراسی اداری گلایمند است و می گوید: دولت زمانی که کشاورز و صادرکننده به حمایت نیاز دارد، این حمایت ها را انجام نمی دهد. آبیاری باغات پسته باید به روز و مدرن شود. ما ابزارهایی به نام علم و دانش در کشاورزی، دانشمندان و محققان را داریم، اما چرا از این ابزار استفاده نمی کنیم تا مشکلات کم آبی حل شود؟ بنده یک سال و نیم بدنبال مجوز آبیاری زیر سطحی بودم و پرونده ام از این اداره به آن اداره می رفت و حال که پرونده تکمیل شده است، می گویند اول طرح آبیاری زیرسطحی را در باغات اجراء کنید و بعد ما تسهیلات را پرداخت خواهیم کرد. اگر این پول را داشتم که احتیاج به تسهیلات و وام نداشتم، یا می گویند ضمانت بانکی بدهید که این طرح سه ماهه به پایان می رسد؟ اگر طرح در بازه زمانی سه ماهه قابل اجراست، این طرح را شما اجراء کنید. این پروژه ای که ما می خواهیم اجراء کنیم حداقل ۸؛ماه زمان‌بر است. هیچ سازمانی به درستی کشاورز را راهنمایی دقیق نمی کند، این پولی که در اصلاح باغات و نحوه آبیاری هزینه می شود بیهوده هدر نرود.
این صادرکننده نمونه کشوری معتقد است که اگر پسته سال گذشته به خوبی صادر شد، فقط به خاطر این بود که قیمت پسته ارزان فروخته شد و این به ضرر کشاورزان است، و بیان می کند: چرا پسته سال گذشته مصرف شد و صادرات به خوبی انجام گرفت چون که پسته ارزانتر از قیمت جهانی فروخته شد و عملا ما باج می دهیم. پسته اگر گران شود روی دست کشاورز و صادرکننده می ماند. باید طوری برنامه ریزی کنیم که پسته با دلار فروخته شود و امسال بازارهای جهانی را شناسایی کنیم. بعضی از سودجویان پسته غیربهداشتی را عرضه می کنند و باعث می شود که بازار را از دست بدهیم و باید بازار را کنترل کرد و این افراد سودجو شناسایی شوند، فقط باید کنترل و نظارت بر روی ما باشد؟
استاندارد اجباری پسته برداشته شود
ناهید سربازپور مدیر اداره استاندارد شهرستان رفسنجان برای روان‌سازی صادرات پیشنهاداتی دارد، می گوید: در ۲۷ استان کشور پسته کاری انجام می شود که لازم است نمایندگان این ۲۷ استان در شورای عالی استاندارد بحث استاندارد اجباری پسته را بردارند و حذف کنند، تا مشکل صادرات پسته حل شود.
وی اضافه می کند: در طول سال های گذشته برای حمایت از صادرکنندگان پسته، بخش نامه ها و یا آئین نامه هایی ابلاغ می شود، اما عملاً این حمایت ها صورت نمی گیرد زیرا در دستگاه های دولتی اجرای این بخش نامه ها قفل است و حمایتی صورت نمی گیرد.
شاید بتوان به صراحت گفت که بازار پسته متولی مشخصی ندارد، متولیانی که دلسوز کشاورز باشند؛ زیرا بیشترین زحماتی که برای تولید و فرآوری پسته کشیده می شود، بر دوش کشاورزان است. طبق بررسی های کارشناسان هر هکتار باغ پسته در سال بیش از ۵۰ میلیون تومان هزینه در بر دارد، فرآوری و برداشت پسته، دستمزد کارگران، گرانی نهاده های کشاورزی، کم آبی و… هزینه های مضاعفی را برای کشاورزان به بار می آورد که با کاهش قیمت پسته، سود چندانی روانه سبد کشاورزان نمی شود و در این میان دلالان و سودجویان بیشترین منفعت و سود را می برند. البته بایستی بخش دولتی بهتر از این ورود کند و تنها به فکر تعرفه های صادراتی و مالیات نباشد و بگذارد بخش خصوصی که تجربه بهتری در بازار و صادرات دارد، بخشی از مسائل را حل کند و بازار پسته را تا حدودی سر و سامان دهد، تا در این میان سود خالص فروش پسته نصیب کشاورزان و البته صادرکنندگان واقعی شود. به حتم فعالان بخش کشاورزی و بازار بهتر می دانند که گره کور مشکلات بخش صنعت پسته کجاست. افرادی که رنج و زحمت کشاورزی نکشیده اند، بی‌شک حال و روز کشاورزان را به درستی نمی فهمند.
اما ستاد پسته شهرستان رفسنجان هم به عنوان یک نهاد دولتی که با حضور فعالان بخش های دولتی و خصوصی تشکیل می شود، بایستی فعال تر از این باشد و فقط سالی یکبار آن هم در شهریورماه در آستانه فصل برداشت پسته، جلسه تشکیل ندهد و در طی سال چندین مرتبه نشست تخصصی داشته باشد و مشکلات کشاورزان و صادرکنندگان را شناسایی کرده و به مسئولان رده های بالاتر، اتاق بازرگانی و مجمع نمایندگان استان، وزارت خانه های کشاورزی، صنعت و معدن، بازرگانی و… این موانع و مشکلات را ارائه دهد.
