پسته آمریکا در کمین بازار پسته رفسنجان / صادرات پسته ایران سالانه حدود ۲ میلیارد دلار ارزآوری دارد

فاطمه ملایی / دو سال پیش وقتی همین روزهای مردادماه به اکثر باغات پسته سر می زدیم آنچه که می دیدیم باور کردنی نبود. در زمستان سال قبل به دلیل تأمین نشدن نیاز سرمایی باغ‌ های پسته، تمامی محصولشان از بین رفت، و به تدریج برگ‌ های درختان ریخت و درختان عریان شدند و شاخه هایشان خشک شد. مرگ به سراغ درختان آمده بود تا ریشه درختان را خشک کند و شیره جان‌شان را بگیرد. انگار درختان پسته در رفسنجان تنگی نفس گرفته بودند و نفس های آخر را می کشیدند اما در این میان کشاورزان ناامید نشدند و درختانشان را تیمارداری کردند و باغ ها دوباره جان گرفتند.

کشاورزان سالهای سختی را دیده اند، گرمازدگی، سرمازدگی، بادزدگی، بی آبی و خشکسالی آنها را در این سالهای پرفراز و نشیب از پای در نیاورده است اما این روزها سیاست های غلط عده ای بی خبر از حال باغداران که پشت درهای بسته گرفته می شود، ذره ذره کشاورزان را ناامید و مأیوس می کند و رمق‌شان را می گیرد.

بعد از دو سال کمبود پسته در رفسنجان، امسال محصول پسته از رونق خوبی برخوردار است که شادمانی کشاورزان را بعد از سالها تلاش مضاعف به همراه داشته است. اما این روزها کشاورزان نگران هستند از طرفی هزینه های سرسام آور کارگر، کود و سم، تعمیر باغات، برداشت و فرآوری پسته؛ کشاورزان را مستأصل و درمانده کرده است و از پس بعضی از هزینه ها بر نمی آیند و از طرفی کسادی بازار و سیاست های اشتباه دولت در قبال ارز، خرید و فروش پسته را در هاله ای از ابهام فرو برده است و با قیمت بسیار پایین از کشاورزان خریداری می شود که خیلی از هزینه های باغدران را پوشش نمی دهد.

مصرف پسته در بازار داخلی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد است و حدود ۸۰ درصد این آجیل خوشمزه و خوش آب و رنگ به خارج صادر می شود که اگر صادرات به هر دلیلی متوقف شود و یا کاهش پیدا کند بازار پسته کساد خواهد شد و بالطبع باغداران و صادرکنندگان ضرر و زیان جبران ناپذیری متحمل می شوند. در یک سال گذشته مصوبه های دولت در خصوص ارز به بازار پسته شوک ناگهانی وارد کرده و این تصمیم های دولت باعث شده است که صادرات پسته کاهش پیدا کند.

پیمان سپاری ارزی چهار بار با مشکل روبرو شده است

وثوقی یکی از کشاورزان و تُجار رفسنجانی می گوید: ۵۰ سال پسته برداشت می کنم اما هیچ وقت با چنین وضعی روبرو نشده ایم و اینکه چگونه طاقت آورده ایم؟ شاید طاقتهایمان طولانی شده است. دولت احمدی نژاد ارز را ۱۰۰۰ تومان نگه داشت و هزینه ها تا پنج برابر افزایش پیدا کرد اما باز طاقت آوردیم اما از سال گذشته هزینه ها چهار برابر شده است و قیمت نهاده های کشاورزی سرسام آور افزایش پیدا کرده است. چرا پسته آمریکا ۸ دلار و دم‌بست ۵ دلار فروخته می شود اما پسته ایران با ۴ دلار داد و ستد می شود؟

این کشاورز با صدای بلند در جلسه ستاد پسته در فرمانداری رفسنجان خطاب به دولتمردان می گوید: دولت باغدار را نابود می کنند و اعتبار صادرکننده را از بین می برد و تاجر ضرر و زیان می کند. وقتی بازار پسته رونق نداشته باشد من برای چی پسته تولید کنم؟ تولید پسته برای بازار است. دولت، بازار را نابود می کند؛ پیمان سپاری ارزی تا به حال چهار بار با شکست مواجه شده است.

با سیاست های غلط دولت جلوی صادرات گرفته می شود

وثوقی بیان می کند: با سیاست های غلط دولت جلوی صادرات گرفته می شود. ۲۰۰ هزار خانوار (تولید کننده) از درآمد پسته ارتزاق می کنند، از شمال تا جنوب کشور، مشاغل مختلفی وابسته به درآمد پسته است.

وی نوسانات ارزی در بازار را از دلایل ضرر و زیان و ورشکستگی تجار می داند و خاطر نشان می کند: در سال ۹۶ دلار به بالای ۱۸ هزار تومان رسید و صادرکنندگان با این دلار پسته خریدند اما به یکباره دلار به ۱۲ هزار تومان کاهش پیدا کرد که هم باغدار و هم صادر کننده نابود شدند.

این صادرکننده باسابقه اضافه می کند: تجارت برای سود و داد و ستد است. پسته را با دلار ۸ هزار تومان بالای ۱۰۰ هزار تومان فروخته ایم اما حالا یک کیلو پسته را با دلار بالای  ۱۸ هزار تومان، هشتاد هزار تومان می خرند. ۳۰ درصد درآمد پسته کاهش پیدا کرده است اما هزینه ها ۴۰۰ برابر افزایش پیدا کرده است.

وثوقی دولت را مورد عتاب و سرزنش قرار می دهد و عنوان می کند: تاجر مگر می تواند پول صادرات را نیاورد؟ صادر کننده ای که ۵۰ سال پسته را صادر می کند و شغلش تجارت است، قطعا ارز را وارد کشور می کند.

وثوقی با ناراحتی و دلخوری می گوید: این صداها در این سالن می ماند و به بالا نمی رود. چرا با ما اینگونه رفتار می کنند؟ ۴۰ میلیارد دلار را می دهند و نمی دانند کجا رفته است؟ حالا به این یک میلیارد ارز پسته چسبیده اند. کجا باید این حرفها را زد؟

این کشاورز با اشاره به اینکه مشکلات یکی-دو تا نیست، بیان می کند: قوانین ارزی که مطرح می شود ریسک بزرگیست و باغدار را نابود می کند و اعتبار صادرکنندگان را از بین می برد.

اگر پسته ایران وارد بازر نشود، پسته آمریکا و دیگر آجیلها جایگزین پسته ما می شود

رئیس انجمن پسته ایران کاهش صادرات را در دو سال اخیر از دلایل از دست دادن بازارهای جهانی پسته معرفی می کند و می گوید: ده سال صادرات پسته به خوبی انجام می گرفت و در سال ۹۶ صادرات پسته رونق داشت اما در سال ۹۷ و ۹۸ به خاطر تعهد ارزی و پیمان سپاری ارزی که صادرکننده بایستی ارز را به بانک مرکزی می آورد و ارز را پائین تر از ارز بازار می فروخت که این به بازار ضربه زد.

حسین رضایی با بیان اینکه پیمان سپاری ارزی و نوسانات ارزی در بازار از مشکلات و مسائلی است که سبب شده است پسته به موقع صادر نشود، بیان می کند: کدامین تاجر جرأت می کند که با این نوسانات شدید ارزی به بازار اعتماد کند‌؟ اما با این حال خرده فروشان و صادرکنندگان سعی می کنند که جلوی افت شدید قیمت پسته را بگیرند و نمی گذارند که قیمت پائین تر از این بیاید. دولت بایستی به صادرکنندگان اعتماد کند و ۴۰ سال است که صادرکننده، ارز صادراتی پسته را وارد کشور کرده است که ارز پسته پاکترین ارز است زیرا دسترنج کشاورزان است.

رضایی با بیان اینکه سیاستهای اشتباه دولت به بازار پسته ضربه می زند، می گوید: امسال با رایزنی‌هایی که با بانک مرکزی انجام گرفت، بین صادرکننده و وارد کننده تهاتر انجام گرفت که ارز صادرات برای واردات کالاهای اساسی در نظر گرفته شود که در سه ماه اخیر رونق خوبی در بازار صادرات و واردات انجام گرفت اما اکنون بانک مرکزی مجددا می خواهد که ارز صادراتی وارد بانک مرکزی شود که این به بازار پسته ضربه می زند.

دبیر کل انجمن پسته ایران با اشاره به سالهای ۹۰ و ۹۱ که دولت صادرات پسته را ممنوع کرد، خاطر نشان می کند: اگر پسته صادر نشود و فرصتها از دست برود دیگر قابل جبران نیست، پسته ایران وارد بازر نشود، پسته آمریکا و دیگر آجیلها جایگزین پسته ما می شود.

رضایی بیان می کند: امسال بازار با تولید    ۷۰۰-۸۰۰ هزار تنی پسته روبرو خواهد شد که هیچ موقع با این حجم تولید پسته روبرو نبوده ایم و چه سیاستی وجود دارد که پسته را عرضه نکنیم و یا به موقع عرضه نشود و تاجران نتوانند قراردادها را ببندند، اگر کوچکترین اشتباه را در امر صادرات انجام دهیم، ضربه بزرگی خواهیم خورد.

وی به احیای بازار پسته ایران در بازار جهانی هم اشاره می کند و می گوید: پیگیر رفع مشکلات این حوزه هم هستیم تا به محض آزاد شدن ارز بتوانیم کالاهای مورد نیاز کشور را در قبال صادرات پسته وارد کنیم. اگر پیگیر این موضوع نباشیم قطعاً پسته با ارز نیمایی صادر می شود و صادرکنندگان با این ارز رغبتی به صادرات نخواهند داشت و پسته در انبارهای ایران می ماند.

دبیر کل انجمن پسته ایران اضافه می کند: ۱۰۲ هزار تن از محصول پسته سال قبل کشور باقی مانده که نزدیک ۷۵ هزار تن در انبارهای استان کرمان است. از سال ۹۷ تاکنون در صادرات پسته افت شدید داشته ایم و در صورت تداوم وضعیت پیمان سپاری ارزی، تأثیرات بسیار بدی بر سر صادرات پسته گذاشته می شود که در صورت تداوم وحشتناک‌تر خواهد بود و امکان قراردادهای بلند مدت را از صادرکننده می گیرد.

دبیرکل انجمن پسته ایران عنوان می کند: اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم صنعت پسته ۵ میلیون نفر است و در ۲۸ استان کشور کشت و تولید پسته انجام می گیرد.

با نوسانات بازار ارز، میلیون ها تومان ضرر کردم

به بازار پسته می روم و انواع قیمت پسته را از فروشندگان و تجار می پرسم. قیمت‌ها نسبت به هفته های گذشته ده تا بیست هزار تومان افزایش داشته است. یکی از صادرکنندگان پسته که با تُجار اماراتی در ارتباط است و همچنین مستقیم به هند پسته صادر می کند، می گوید: بازار نسبت به چند روز گذشته یک افزایش چند ده هزار تومانی داشته است زیرا بازار هند دوباره رونق گرفته و هندی‌ها برای جشن ها و عید پیش رو پسته می خرند اما در عوض بازار امارات کاملا کساد است، در چین و روسیه هم بازار چندان رونق ندارد.

این تاجر تعهد ارزی را یکی از عوامل کسادی بازار می داند و بیان می کند: تعهدات ارزی بازار را بهم ریخته است و صادرکنندگان رغبتی برای داد و ستد ندارند. پسته را باید با ارز آزاد خرید و با ارز نیمایی صادر کرد و بعد هم که با قانون پیمان سپاری و تعهدات ارزی دلار را وارد بانک مرکزی کرد.

این خریدار پسته که از معرفی نام خود سر باز می زند، می گوید: اخیرا به علت نوسانات بازار ارز ۳۰ میلیون تومان ضرر کرده ام، حالا متوجه می شوید که صادرکنندگان بزرگ چقدر ضرر کرده اند. بازار داخلی پسته هم کساد است، تابستان سال قبل نمی توانستیم بازار تبریز را از مغز پسته اشباع کنیم اما حالا یک محموله مغز فرستاده ام، خریدار گفته است محموله را برمی گردانم. گفته ام قسطی و هر موقع پول داشتید تسویه حساب کنید.

وی در ادامه خاطر نشان می کند: به طور مثال سال گذشته مغز پسته را بالای دویست هزار تومان و پسته را بالای ۱۵۰ هزار تومان می خریدند که الان قیمت مغز باکیفیت صد هزار تومان است. پسته هم که تا دو هفته قبل روی هشتاد هزار تومان داد و ستد می شد و حالا بازار تغییر کرده و پسته اکبری و احمدآقایی اگر تناژ بالا باشد بین صد تا صد و ده هزار تومان خرید و فروش می شود.

این صادرکننده عنوان می کند: تجار با این نوسانات ارزی و پیمان سپاری ارزی رغبتی برای صادرات ندارند که این باعث می شود بازار جهانی پسته را از دست بدهیم.

وی در ادامه می گوید: کشاورز یک سال با این هزینه های بالا پسته تولید می کند و بعد با قیمت نامناسب بایستی بفروشد که خیلی از هزینه های باغدار را پوشش نمی دهد.

این تاجر نبود سردخانه را در رفسنجان یکی از مشکلات در بحث انبار پسته می داند و عنوان می کند: زمانیکه پسته به صورت مناسب ذخیره نشود، پسته رنگ و مزه خود را از دست می دهد که خریداران خارجی را از دست می دهیم. اما شرکتهای بزرگ خریدار پسته به مانند سابق فعال نیستند که از باغداران و خریداران خُرد حمایت کنند.

به چند مغازه دیگر هم سر می زنم، تعداد زیادی از خریداران پسته می گویند که خرید ندارند و مغز، دم بست و پسته روآبی را که اصلا نمی خرند.

بعضی از افراد و سیاسیون دست از شرکت تعاونی پسته بردارند

ناصری کشاورز و تاجر رفسنجانی با بیان اینکه صادرکنندگان بنام و اخلاق مدار با سیاست های غلط پیش رو در حال کناره گیری از حوزه صادرات هستد، می گوید: وقتی حجم صادرات کاهش پیدا کند، در این میان کشاورزان ضرر می کنند و همه این خسارت ها را باید تولید کننده بدهد. هیچ کس تولید کننده را نمی بیند، با نبود پسته در این دو سال اشتغال و اقتصاد شهر را مدیریت کرده ایم اما وقتی نقدینگی نباشد و بانک کشاورزی هم به کشاورزان وام ندهد، کشاورز با بدهی روبرو می شود و مجبوریم که کارگران را اخراج کنیم. اینجا اقتصاد شهر و درآمد کشاورزان بیش از هر موضوعی مهم است که پول از شهرمان خارج نشود و بتوانیم نیروی کار و کارگران را نگه داریم. مشکلات ما خیلی بیشتر از این است. قیمت نهاده های کشاورزی تا چندین برابر گران شده است که هزینه های برداشت با این قیمت پایین پسته چندین برابر شده است.

این تاجر اشاره ای به شرکت تعاونی پسته     می کند و می گوید: باید شرکت پسته را احیاء کنیم. متاسفانه سرمایه مردم دست عده ای افتاده است. این افراد و آدمهای سیاسی دست از این شرکت بردارند و کشاورزان شرکت پسته را در دست بگیرند و مدیریت کنند.

ناصری اضافه می کند: دولت نمی تواند ارزهایش را از کره جنوبی، عراق و… بیاورد و بعد به صادرکنندگان می گوید ارز بیاورید.

این کشاورز با بیان اینکه ما به دست خودمان، خود را خلع سلاح می کنیم، خاطر نشان می کند: متاسفانه عده ای کیفیت پسته صادراتی را پایین می آورند که این تأثیر مستقیمی روی بازار خواهد گذاشت و بازارهای جهانی را از دست می دهیم. اداره استاندارد باید در این موارد به طور جدی ورود کند و اگر ۳۰ درصد پسته در محموله های صادراتی آب خندان است روی محموله ذکر شود. باید گمرکات را محدود کرد و هر پسته ای را به اسم پسته باکیفیت و مرغوب صادر نکنیم. جوان ۲۰-۳۰ ساله ای می خواهد یک شبه ره صد ساله را طی کند و هر پسته ای را صادر می کند و کیفیت پسته صادراتی را پایین می آورد.

این تاجر اضافه می کند: دولت باید مشکلات ارزی را حل کند، اگر قرار است به جای ارز کالا وارد شود و با دیگر صادرکنندگان تهاتر انجام گیرد، این کار انجام شود که این معامله کمک می کند که پسته، طرفهای تجاری بیشتر و جدیدی پیدا کند و بالطبع پسته ای هم در انبارها باقی نخواهد ماند.

وی در پایان می گوید: اگر نگاه به کشاورزان نباشد هیچ زمانی این بازار درست نمی شود.

صادرات پسته ایران سالانه حدود ۲ میلیارد دلار ارزآوری دارد

مدیر اجرایی اتاق بازرگانی شهرستان رفسنجان می گوید: امروز صادرکنندگان پسته به دلیل تحریم ها با وارد کردن ارز به کشور دچار مشکلاتی هستند، تعهدات ارزی هم مشکلات صادرکنندگان و فعالان عرصه پسته را دو چندان کرده است.

علی غلامرضاپور تصریح می کند: صادرات پسته ایران سالانه حدود ۲ میلیارد دلار ارزآوری دارد، از دولت می خواهیم برای نجات صنعت پسته تصمیمات جدی و به نفع کشاورزان و فعالان این عرصه بگیرد.

وی ادامه می دهد: با توجه به اینکه مسائل مربوط به بازار صادرات و واردات ارز حاصل از فروش پسته مطرح بود که توسط بانک مرکزی به حالت تعلیق درآمد، در این خصوص پیشنهاد داده ایم با توجه به اینکه صنعت پسته در بحران به سر می برد تعهد ارزی از روی پسته برداشته شود.

 مدیر اجرایی اتاق بازرگانی شهرستان رفسنجان خاطر نشان می کند: باید برای خرید پسته توسط صادرکنندگان، از محل صندوق ارزی کشور اعتباراتی به صادرکنندگان اعطا شود تا بتوانند پسته را از کشاورزان خریداری و صادر کنند. دولت بودجه ۲۰۰ میلیارد تومان برای این کار در نظر گرفته است امّا این عدد یک درصد مورد نیاز برای پسته امسال هم نخواهد بود.

صادرات پسته به صورت مستقیم از رفسنجان به چین انجام شود

مدیر اجرایی اتاق بازرگانی شهرستان رفسنجان می گوید: شرکت سرمایه گذاری ایران و چین بستری برای حضور سرمایه گذاران چینی در ایران به ویژه رفسنجان فراهم آورد، که این فرصت خوبی برای حضور صادرکنندگان پسته در بازار چین است.

علی غلامرضاپور خاطر نشان می کند: همچنین باید زیرساخت ها فراهم شود تا صادرات پسته به صورت مستقیم از رفسنجان به چین انجام شود ضمن اینکه خطوط ریلی در این شهرستان وجود دارد و می توان به صورت مستقیم صادرات ریلی پسته را از رفسنجان به چین انجام داد. ما ۲۳ درصد تعرفه برای کانال وارداتی چین داریم و نباید این فرصت را از دست دهیم.

وی اضافه می کند: در حال حاضر با توجه به اینکه فرصت های تعهد ارزی تمام شده است بانک مرکزی این فرصت را تمدید کند و در اختیار صادرکنندگان قرار دهد تا بتوانند تعهدات ارزی خود را انجام دهند و پسته را به خوبی صادر کنند.

۳۵ هزار تن پسته در چهار ماه کرونایی صادر شده است

شاید در شرایط فعلی و بحران کرونا این‌گونه به نظر برسد که صادرات پسته کاهش پیدا کرده است اما رئیس انجمن پسته ایران می گوید: کرونا دلیل اصلی کاهش صادرات پسته نیست. هر چند مصرف این محصول پائین آمده است اما اگر قانون به خوبی اجرا شود در بدترین شرایط هم می توان پسته را صادر کرد. به طوری که از فروردین تا تیرماه امسال ۳۵ هزار تن پسته به کشورهای خارجی صادر شده است.

در حالیکه صادرات به عنوان یکی از ستون های اصلی رونق اقتصاد کشور مطرح است اما سیاست های ارزی اعمال شده برای تجار مشکل آفرین شده و مانع از عملکرد درست و فعال صادرکنندگان شده است و به جای اجرای سیاست های حمایتی، مشکلات عدیده دیگری بر سر راه صادرات قرار گرفته است، که این سیاست های غلط به حتم سبب می شود که پسته ایران بازارهای جهانی را از دست بدهد و بازار را به رقبای آمریکایی و ترک واگذار کند که این سیاست اقتصادی مخالف با اقتصاد غیرنفتی است. صادرات که رونق نداشته باشد، بازار کار کساد می شود، محصول کشاورزان روی دستشان می ماند و تجار برای فرار از ورشکستگی دیگر رغبتی برای ماندن در این بازار پرتلاطم نخواهند داشت که در ادامه آمار بیکاری بالا می رود.

در قلب تپنده طلای سبز، کشاورزان و صادرکنندگان حال خوشی ندارند. انگار همه چیز دست به دست هم داده است تا این قلب با سکته های متعددی که ناشی از شوک بازار است از تپش بایستد. بازاری که روزی نیمی از ارز کشور را تأمین می کرد اما این روزها همین ارز و تعهداتش بلای جانش شده است.